اين مقاله  جهت شناخت و کمک به شناسائي و درک بهتر از تجهيزات ایکس ری و با هدف بررسي قطعات فيزيکي – نرم افزار و تجهيزات کمکي آن توسط شرکت پيمان گزاران نگاشته شده است .

و اينکه چگونه سيستمي را که مناسب ترين گزينه جهت نيازهاي امنيتي و حفاظتي ما مي باشد را انتخاب کنيم.

براي شناخت بهتر و انتخاب مناسب يک دستگاه ايکس ري 5 بخش جداگانه را بررسي مي نمائيم.

1-    مفاهيم بنيادي دستگاه ايکس ري

2-   انواع دستگاهها ايکس ري

3-  ضريب نفوذ در فولاد و انواع سيم

4-   ويژگي هاي مهم  نرم افزاري

5-   نتيجه گيري جهت انتخاب

   بخش 1 : مبانی و مفاهيم اصلی  دستگاه ايکس ري

1-   تونل تصويربرداري :  سطح مقطعي است که کالا و يا بار از داخل آن عبور کرده و تصويربرداري انجام مي شود 

اين سطح کاملا” توسط پرده هاي سربي و همچنين پانل هاي سرب جهت جلوگيري از تابش اشعه ايکس ری به بيرون از دستگاه محافظت مي شود.

سايز تونل تصويربرداري و يا بازرسي بر اساس ابعاد و اندازه وسايل و بارهائي که تصويربرداري از آنها انجام ميشود طبقه بندي ميشوند.

اين ابعاد از 35×55  سانتي متر شروع شده و تا حداکثر 180×180 سانتي متر در دستگاههاي ثابت مي باشد. که بر اساس طول و عرض دهانه ورودي محاسبه مي شود.

جهت تصويربرداري از سايز هاي بزرگتر همچون تصويربرداري از کاميون و يا تريلرها از دستگاههاي ويژه استفاده مي شود که جهت هر مورد بصورت جداگانه و بر اساس نياز خريدار طراحي و ساخته ميشود.

2-     نوار نقاله : سطحي است که کالا و يا بار بر روي آن قرار گرفته و جهت تصويربرداري از داخل ايکس ري عبور داده ميشود. در دستگاههاي بزرگ که جهت تصويربرداري از بارهاي بزرگ و پالت بکارگرفته ميشود بجاي نوار نقاله از غلتک هاي مخصوص استفاده ميشود.

3-  ژنراتور ايکس ري  : بصورت معمول و استاندارد ژنراتورهاي ايکس ری اشعه تابشي را به سمت بالا و با زاويه 90 درجه ( مطابق شکل زير ) در داخل تونل بازرسي مي تابانند. اکثر ژنراتورهائي که در دستگاههاي ايکس ري مورد استفاده قرار ميگيرند از لامپ هاي ايکس ري با قدرت تابشي 140 – 160 و يا 180 کيلوولت استفاده ميکنند.

البته در سيستم هاي بزرگتر اين لامپ ها تا 200 ويا حتي 320 کيلوولت  نيز ميرسد.

       4- سنسورهاي آشکار ساز : مجموعه سنسورهاي آشکارساز از تعدادي ديود سنسور جهت   اندازه گيري سطوح بالا و پائين انرژي تشکيل ميشوند.

اين مجموعه ديودها که بصورت L شکل مطابق شکل زير مباشند جهت محاسبه انرژي عبوري از کالا و يا شئ داخل تونل مورد استفاده قرار ميگيرند.

5- پانل مرکزي جهت ايراتور : توسط اين پانل – اپراتور و يا استفاده کننده ميتواند کليه تنظيمات و عمليات مربوط به دستگاه ايکس ري را هدايت کند.

در حقيقت توسط اين پانل استفاده کننده ميتواند شروع و يا خاتمه بازرسي – همچنين کليه امکاناتي را که نرم افزار در اختيار او قرار ميدهد و جهت شناسائي بهتر کالا مورد مي باشد را مورد استفاده قرار دهد.

بخش دوم  : انواع ماشين هاي ايکس ري

1-    ولتاژ ژنراتور :

      ميزان ولتاژ لامپ ايکس ري بسته به ميزان چگالي جسم و دهانه تونل  دستگاه مي باشد.

بعبارت ديگر هر چه ابعاد تونل ايکس ري بزرگتر باشد جهت بازبيني دقيق نياز به ژنراتورهاي قوي تري داريم. ولي ذکر اين نکته لازم است که اگر توان ژنراتور خيلي بالا باشد بدلليل نفوذ بسيار بالا امکان تشخيص کامل تصوير از بين مي رود.

بطور کلي جهت دستگاههاي ايکس ري از ژنراتور هاي با ولتاژ 140 کيلو ولت در دستگاههاي کوچک  و 160 تا 180 کيلو ولت در دستگاههاي متوسط و بزرگ و 320 تا 450 کيلو ولت براي دستگاههائي که چگالي بسيار بالائي مورد انتظار است – استفاده  مي کنند. 

2-    موقعيت قرار گرفتن ژنراتور

طراحي محل قرار گرفتن ژنراتور ايکس ري بصورت عام در بخش پائيني و رو به بالا مي باشد. ولو در برخي از دستگاهها بنا به مصالحي ژنراتور در بالاي دستگاه قرار گرفته و يا در پاره اي موارد در سمت راست و يا چپ دستگاه مي باشد.

البته در دستگاههائي که از دو دستگاه ژنراتور Dual View  استفاده شده است موقعيت قرار گرفتن ژنراتورها  يکي در پائين و ديگري در سمت چپ و يا راست و يا تلفيقي از اين موارد مي باشد.

1-2- رو به بالا Up-Shooting

در اين دستگاههاي ژنراتور ايکس ري در بخش پائيني تونل و به سمت بالا قرار گرفته که شامل اکثر دستگاههاي ايکس ري مي شود.

2-2- تصويربرداري از پهلو – Side-Shooting 

 در دستگاههائي که تصويربرداري بصورت جانبي انجام ميشود – ژنراتور ايکس ري در قسمت راست و يا چپ تسمه نقاله قرار گرفته است.

         در مواردي که تصويربرداري از اجسام سنگين انجام ميشود   معمولا” تصويربرداري        بصورت افقي مي باشد.   

3-2- تصويربرداري از بالا به پائين Down-Shooting      

در مقابل سيستم هاي تصويربرداري افقي  – در دستگاههاي تصويربردار از بالا  ژنراتور در بخش بالائي دستگاه سوار شده و بصورت عمودي و رو به پائين – تصويربرداري انجام مي شود.

بدليل ساختار فيزيکي اين دستگاهها جهت دريافت تصوير مناسب لازمست تا سرعت حرکت جسم بسيار کمتر از موارد ديگر باشد. و عمدتا” جهت تصويربرداري از بارهاي بزرگ و پالت ها استفاده مي شود. و استفاده آن منحصــــر به بخش هاي بار Cargo       مي باشد.

4-2- تصويربرداري دوجهته – Dual View

در اين دستگاهها دو ژنراتور نصب شده است که همزمان از دو جهت مختلف از بار تصويربرداري نموده و دو تصوير همزمان در دو مانيتور در اختيار اپراتور قرار مي دهد.

اين دستگاهها در مکانهاي بسيار حساس و براي تصويربرداري بسيار دقيق مورد استفاده قرار مي گيرد.

در يک دستگاه ايکس ري ميزان نفوذ در فولاد و يا به عبارتي تشخيص نوع موادي که با پوشش فلزي پنهان شده اند بسيار مهم است . همچنين آشکارکردن و يا تشخيص سيم هاي بسيار نازک که ميتواند در ساخت هر گونه بمب بکار گرفته شود.

در حقيقت اين دو پارامتر مي توانند در شناسائي هر چه بيشتر  کالاهاي تصويربرداري شده مؤثر باشند.

1-3 –  نفوذ در فولاد Steel Penetration

قابليت تشخيص مواد و نوع آن در حالتيکه توسط يک حفاظ فلزي بصورت کامل پوشيده شده است – شيلد شده است – را با عبارت ضريب نفوذ در فولاد معرفي مي کنند .

اين ميزان بر حسب ميلي متر تعريف شده و ضريب نفوذ آنها در استيل مي تواند از 29 ميلي متر تا 39 و برخي تا بيش از 40 باشد.

2-3- تشخيص سيم Wire Resolution 

قدرت تشخيص سيم هاي فوق العاده نازک در شناسائي موارد تهديد بسيار مهم مي باشد . در مواردي جهت سيستم هاي تايمر بمب از سيم هاي بسيار نازک استفاده ميشود که شناسائي آن توسط دستگاه بسيار مهم مي باشد.

که مطابق استانداردهاي مربوط به سيم در آمريکا اين مهم بر اساس Wire Gage  طبقه بندي ميشود. بصورتي که هرچه سيم نازک تر باشد شماره AWG  آن بالاتر مي رود. و لذا دستگاههاي با کيفيت بالا داراي AWG بالاتري مي باشند.

بخش چهارم : نرم افزار شناسائي کالا

يک از مهم ترين پارامترهاي يک دستگاه ايکس ري نوع نرم افزار آن مي باشد. که به  اپراتور توانائي تشخيص هر چه بهتر نوع   کالا و محتويات آنرا مي دهد.

بهمين دليل در شرکت هاي شاخص نرم افزار جزو پارامترهاي بسيار منحصربفرد دستگاه به حساب مي آيد. هر چند اکثر شرکتهاي تجاري از نرم افزارهاي مشابه استفاده مي کنند.

ولي قابليت هاي ويژه نرم افزاري از جمله تعداد رنگهاي قابل تفکيک – قابليت اندازه گيري عدد اتمي که مي تواند دقيقا” نوع کالا را مشخص نمايد – بسيار مهم مي باشد.

در اين تشخيص مواد بجاي سه رنگ با 6 رنگ تفکيک مي شوند و همچنين  محاسبه  Atomic- Z- Number  ويژگي بسيار برجسته اي است که در کمتر دستگاهي قابل مشاهده است.

همچنين بهره گيري از نرم افزارهاي لينوکس و جمع موارد فوق ميتواند امتياز بسيار ويژه اي را به سيستم بدهد.

1-4 –  تصوير برداري 6 رنگ

در دستگاههائي که قابليت تصوير برداري 6 رنگ را دارند علاوه بر  رنگ هاي نارنجي – سبز – آبي – از رنگ هاي قهو هاي – زرد و بنفش نيز استفاده شده است .

اين تفکيک رنگي اپراتور را قادر مي سازد تا در تشخيص بسياري از مواد و کالاها توانمند گردد.

بطور مثال در دستگاههاي ايکس ري مواد منفجره از نوع C-4  , TNT , Semtex  و همچنين هروئين و کوکائين به رنگ نارنجي نشان داده مي شوند. ولي در دستگاههاي با تفکيک 6 رنگ – مواد منفجره  C-4  , TNT , Semtex با رنگ قهوه اي و مواد مخدر همانند هروئين و کوکائين و الکل  با رنگ نارنجي نشان داده مي شود.

همچنين مواد شيمائي جامد و باروت به رنگ سبز نمايش داده ميشود. که در دستگاههاي 6 رنگ اپراتور را قادر مي سازد تا مواد شيميائي جامد را به رنگ زرد و مواد منفجره چون باروت را به رنگ سبز مانيتور نمايد .

در خصوص فلزات نيز در دستگاههاي 3 رنگ آنها را به رنگ آبي نشان ميدهد ولي در دستگاههاي 6 رنگ به اپراتور قابليت شناسائي فلزاتي چون طلا و نقره و ساير فلزات را ميدهد. بطوريکه طلا و نقره را به رنگ بنفش و آهن و فولاد را به رنگ آبي نشان ميدهد.

2-4 – اندازه گيري Atomic Z-Number 

براي شناسائي نوع شيء و يا کالاي مورد نظر مي توان پس از مشخص کردن محل مورد نظر    Z-Number  Atomic  آنرا مشخص نمود . که اين عدد همراه با رنگ شيء ميتواند در تشخيص کامل نوع کالا بسيار موثر باشد.

در زير جدول مربوط به رنگ همراه با موارد تشخيصي ارائه شده است. در اين جدول به راحتي ميتوان با استفاده از رنگ و Z-Number  نوع مواد بکار رفته شده در کالا را تشخيص داد.

شرکت پيمان گزاران  در راستاي  افزايش اطلاعات عمومي نسبت به تهيه اين مقاله اهتمام نموده است.

در حقيقت انتخاب يک دستگاه ايکس ري بسيار حائز اهميت است. و براي اين منظور دانش اوليه در خصوص دستگاهها ي ايکس ري و فاکتورهاي مختلف آن ميتواند ما را در انتخاب يک دستگاه ايکس ري مناسب هدايت نمايد.

اين فاکتور از ابعاد تونل – ولتاژ ژنراتور – ميزان ضريب نفوذ در فولاد – تشخيص سيم و مهمتر از همه نرم افزار آن مي تواند باشد.

کارشناسان اين شرکت همواره آمادگي کامل جهت هر گونه مشاوره و کمک در زمينه هاي فوق را دارا مي باشند.